συνηθίζουμε να μετράμε την καλή ή την κακή τύχη με βάση το αν καταφέραμε ή όχι να ολοκληρώσουμε μια φανταστική δουλειά, να αποφύγουμε ένα μεγάλο εμπόδιο, να μεγαλώσουμε εξαιρετικά παιδιά ή να απολαύσουμε έναν καταπληκτικό γάμο. Εντούτοις, οι ειδικοί στην ψυχική υγεία μάς υποχρεώνουν να δεχτούμε ότι πίσω από αυτή τη στάση ζωής κρύβονται μικρές ή μεγάλες σκοπιμότητες, όπως το να απαλλαγούμε από κάποιο μερίδιο ευθύνης για αποτυχίες του παρελθόντος, του παρόντος ή του μέλλοντος.
Για να πάρουμε ένα μόνο παράδειγμα: ας υποθέσουμε ότι αποδίδεις στην τύχη το ότι πέρασες ένα μάθημα στις εξετάσεις. Αυτό, ασφαλώς, μειώνει κάπως την αξία του επιτεύγματος, αλλά σε αντιστάθμισμα προσφέρει μια έτοιμη δικαιολογία για την περίπτωση μελλοντικής αποτυχίας.
Όταν έρθει εκείνη η ώρα θα μπορείς να πεις:
«Απέτυχα. Αυτή τη φορά ήμουν άτυχος. Έπεσε ένα θέμα που δεν είχα διαβάσει πολύ καλά».
Ρίχνοντας την ευθύνη για το αποτέλεσμα στην κακή τύχη, απαλλάσσεις κάπως τον εαυτό σου από το μερίδιο που σου αναλογεί που δεν διάβασες όσο έπρεπε.
Όμως, το χειρότερο σ' αυτόν τον μηχανισμό δεν είναι που μας απαλλάσσει των ευθυνών μας χρησιμοποιώντας τη βολική ιδέα της τύχης, αλλά που αποκρύπτει την αξία της προσπάθειας, υποβαθμίζοντας τη σχέση που θα έπρεπε να υπάρχει ανάμεσα στην αφοσιωμένη μελέτη και το αποτέλεσμα των εξετάσεων.
Τον 6ο αιώνα μ.Χ., ο ρωμαίος φιλόσοφος Σεβερίνο Μποέτσιο γράφει το έργο του: Η Παρηγορία της Φιλοσοφίας. Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας, από την εξορία όπου βρίσκεται, οργισμένος και θλιμμένος, κατηγορεί την τύχη που τον εγκατέλειψε και επέτρεψε να χάσει «άδικα» όλη τη δύναμη, τη φήμη και τα πλούτη που είχε κάποτε.
Στην αρχή του τέταρτου βιβλίου, η ίδια η τύχη παίρνει τον λόγο και του λέει:
Γιατί με κατηγορείς, Μποέτσιο; Γατί μου παραπονιέσαι;
Τι σου έκανα; Τι σου πήρα απ' ό,τι ήταν δικό σου;
Θυμήσου ότι σε βρήκα γυμνό...
Και σ' έντυσα με τα ΔΙΚΑ ΜΟΥ αγαθά.
Σου έδωσα όλα όσα έχεις και σε φρόντισα με αγάπη...
Δεν ήξερες τις συνήθειές μου; Δε διάβασες τα κατορθώματά μου;
Είσαι λοιπόν κι εσύ ένας άνθρωπος, σαν όλους τους ανθρώπους.
Φιλάργυρος, ζήτουλας, καβγατζής και φιλόδοξος.
Χαιρόσουν τα καπρίτσια μου και καυχιόσουν σε όλους, και τώρα ττου αποφάσισα να μη σου δίνω τόσα, παραπονιέσαι και απαιτείς αντί να ευγνωμονείς για όλον τον καιρό που είχες ό,τι δεν σου ανήκε.
Μάθε τώρα στον κατήφορο όσα δεν ήξερες στον ανήφορο. Πως οι τιμές και τα πλούτη δεν σου ανήκαν ποτέ.
Ήταν πάντα σκλάβοι μου, που εγώ τους είχα φέρει.
Και βέβαια, τώρα που φεύγω θα τρέξουν ξωπίοω μου.., και δεν θα μείνουν μαζί σου.
Ο κίνδυνος με αυτόν τον κανόνα που ισχύει γενικά στην κοινωνία μας. είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει σε κάποια «επιρρεπή» ή υποτιμημένα άτομα μια αρρωστημένη εξάρτηση από αυτό που ονομάζουμε «τυχαίο», αλλά στην καθημερινή ζωή το λεμε «τύχη».
Εουλόχιο, ο εκνευριστικός γείτονάς μου
Ξαναγυρίζοντας στην αρχή αυτής της μικρής θεωρητικής επισκόπησης. ομολογώ ότι, εμένα προσωπικά, μ' ενοχλεί εξίσου η θέση εκεινων που αρνούνται κατηγορηματικά την ύπαρξη του τυχαίου, όσο κι εκείνων που υποστηρίζουν, με το ίδιο πάθος, το ακριβώς αντίθετο.
Εκείνοι όμως που δεν με ενοχλούν απλώς, αλλά μ' εκνευρίζουν (πρέπει κάποτε να το ψάξω αυτό), είναι όσοι υποστηρίζουν με πάθος, όπως ο γείτονάς μου ότι η τύχη δεν έχει καμία σχέση με τις δικές τους επιτυχίες (και την αποτυχία των άλλων),
«Πρόκειται απλώς» μου λέει ο Εουλόχιο εξηγώντας με ύφος Μεγάλου ρήτορα τα κατορθωματό του, «για μια εύλογη και λογική σχέση σύνθετων φαινομένων αιτίας και αποτελέσματος.»
Έτσι φαίνεται καθαρά, πίσω απ' το πομπώδες ύφος του, πώς λειτουργεί η σκέψη του τη στιγμή που αντιλαμβάνεται τα αποτελέσματα: ό,τι καλό του έχει συμβει, και παρομοίως, ό,τι κακό έχει συμβεί στους άλλους, αποδεικνύει αμετάκλητα πως ο καθένας ό,τι έσπειρε θερίζει.
Βέβαια, (κι εδώ είναι το πιο εκνευριστικό), ο Εουλόχιο δεν αμφιβάλλει πως η κακή τύχη καθόρισε τις δικές του αποτυχίες ενώ, για οποιαδήποτε επιτυχία οποιουδήποτε άλλου ευθύνεται αποκλειστικά η καλή τύχη.
Σε ορισμένους, η λογική χρησιμεύει μάλλον για να δικαιολογούν τη συμπεριφορά τους παρά για να την κατευθύνουν.
Τη ώρα της οριστικής αφύπνισής μας δεν θα μπορέσουμε ν' αρνηθούμε πως η πορεία της ζωής μας δεν εξαρτάται μόνο από τη φύση, την ικανότητα και το ταλέντο μας, αλλά και από το πώς αλληλεπιδρούν όλα αυτά με τις περιστάσεις.
Θεωρώ προφανές ότι κάποιες συγκυρίες πάνω στις οποίες βαραίνει ιδιαιτέρως το στοιχείο του τυχαίου, μας αφήνουν —ή όχι— να αναπτύξουμε επαρκώς τις ικανότητές μας. Η εξυπνάδα ή το παραπάνω ταλέντο συνίστανται στο να μπορέσουμε να αντιληφθούμε πότε συντρέχει και ποια ακριβώς είναι η ευνοϊκή στιγμή.
Ακούγεται λυπηρό, αλλά πρέπει αφενός να αποδεχτούμε ότι είμαστε παντελώς ανίκανοι να επιδράσουμε πάνω στο παρελθόν μας, κι αφετέρου ότι ελάχιστα μπορούμε να ελέγξουμε το μέλλον μας. Ωστόσο, θα ήταν πολύ χειρότερα αν προσπαθούσαμε να δω σουμε λύση σ' αυτήν την απογοήτευση μέσω της αυταπάτης.
Απόσπασμα από το βιβλίο Ο Μύθος της Θεάς Τύχης, εκδόσεις ΌΠΕΡΑ
0 Response to " Υπάρχει κακή τύχη; "
Δημοσίευση σχολίου